Trudno z obecnej perspektywy ocenić w którym momencie możemy mówić o „punkcie zero” w historii rozwoju społeczeństwa informacyjnego na świecie – jest na to jeszcze zbyt wcześnie. Jednak w dostępnej literaturze przedmiotu najwcześniejszą datę powstania zalążków społeczeństwa informacyjnego podaje Maria Nowina Konopka „zapowiedzi powstania „społeczeństwa sieci”, jako prekursora społeczeństwa informacyjnego, pojawiły się z końcem XIX wieku, kiedy to prawnicy Paul Otlet i Henri La Fontaine powołali Międzynarodowy Instytut Bibliograficzny (International Institute of Bibligraphy) w Brukseli. Efektem działalności tej organizacji było utworzenie Powszechnego Rejestru Bibliotecznego, Powszechnego Ikonograficznego Centrum Katalogów Bibliotek i Powszechnego Międzynarodowego Archiwum Dokumentacyjnego. Współpracując z powstałą w 1910 roku Central Office of the Union of International Associations, organizacje te postanowiły „złączyć cały świat w jedno miasto i wszystkich ludzi w jedną rodzinę”.[1]
Rzeczywisty rozwój społeczeństwa informacyjnego był ściśle związany z rewolucją technologiczną drugiej połowy XX wieku. „Określenie społeczeństwo informacyjne przyjęło się po obu stronach Atlantyku i w Japonii, przy czym inaczej jest rozumiane. Europa, oparta na tradycjach wspólnotowości, dąży do budowy społeczeństwa informacyjnego poprzez strategiczne planowanie odgórne, mając na celu wyrównywanie szans poszczególnych krajów i regionów oraz stworzenie gospodarki konkurencyjnej wobec gospodarek USA i Japonii. W modelu amerykańskim, gdzie kluczową zasadą rozwoju jest konkurencja, stosuje się planowanie poprzez „nie przeszkadzanie”, zakładające koncentrację na zapewnieniu ram prawnych i organizacyjnych, czyli eliminowaniu utrudnień. Inną logikę postępowania przyjmują kraje Dalekiego Wschodu preferujące w tych obszarach daleko posunięty interwencjonizm. Szczególnie Japonia nie szczędzi środków na wspieranie technologicznych przedsięwzięć, badań naukowych, innowacji”.[2] W związku z tak zróżnicowanym podejściem powstały trzy główne ścieżki rozwoju społeczeństwa informacyjnego: amerykańska, japońska oraz europejska.
Amerykańska droga do budowy społeczeństwa informacyjnego związana jest ściśle z II wojną światową i jej następstwami dla świata – zimną wojną oraz wyścigiem zbrojeń. W 1955 roku uruchomiono w USA system SAGE (Semi-Automatic Ground Environment) – pierwszy skomputeryzowany system obrony powietrzny kraju. Naukowcy z Massachusetts Institute of Technology wraz z firmą IBM połączyli siecią wykorzystującą połączenia telefoniczne kilkaset radarów rozlokowanych na terenie USA i Kanady z centralną serwerownią w Luke Air Force Base w Arizonie, wyposażoną w 26 komputerów pierwszej generacji oraz z 25 lokalnymi stanowiskami dowodzenia.[3] System SAGE stał się więc pierwszym w pełni funkcjonalnym wdrożeniem systemu teleinformatycznego zdolnego do samodzielnego zbierania, przesyłania oraz przetwarzania danych. „Równolegle (…) prowadzone były prace analityczne ekspertów zatrudnionych w Research and Development Corporation (RAND w Kalifornii). Specjaliści z wielu dziedzin (ekonomiści, inżynierowie, fizycy, chemicy, aerodynamicy, psychologowie, matematycy) wspólnie projektowali zintegrowany system planowania, programowania i budżetowania (Planinng, Programming and Budgeting System – PPBS). Ta wciąż funkcjonująca organizacja stała się zapleczem intelektualnym Pentagonu oraz komórką planowania społeczeństwa przyszłości. Kolejnym bodźcem do rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Stanach Zjednoczonych było stworzenie sieci AROA-NET służącej do wymiany informacji między różnymi komórkami badawczymi zlokalizowanymi w cywilnych i wojskowych instytucjach naukowych. Ten projekt powszechnie jest uznawany za początek Internetu.”[4] Istotnym zagadnieniem z punktu widzenia budowy społeczeństwa informacyjnego Stanów Zjednoczonych jest działalność Narodowej Agencji Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej (NASA). Kolejne programy podboju i eksploracji przestrzeni kosmicznej realizowane przez NASA: Apollo, Skylab, Space Transportation System (program wahadłowców) wymagały współpracy coraz większej liczby specjalistów z różnych dziedzin, w większości wypadków pracujących w ośrodkach badawczych i akademickich nie związanych bezpośrednio z NASA.
Od czasu publikacji w 1962 roku pracy Fritza Machlupa „The Production and Distribution of Knowledge In United States” środowisko ekonomiczne USA zwróciło uwagę na skutki jakie dla gospodarki amerykańskiej rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Praca Machlupa koncentrowała się na zależnościach pomiędzy produkcją informacji i rozwojem technologii, a wzrostem produktu krajowego. W późniejszych publikacjach wykazał on m.in., że już w połowie lat 60 XX wieku ponad 50% amerykańskiego PKB było wytwarzanych przez osoby zatrudnione w branży usługowej, zajmującej się wytwarzaniem, dystrybucją i przetwarzaniem informacji.[5] Prace Machlupa wywarły wpływ na teoretyczne podstawy budowy społeczeństwa informacyjnego w USA. Stały się inspiracją dla prac Marka Porata i Michaela Rubina, Daniela Bella, Petera Druckera, Manuela Castellsa. Efektem intensywnego rozwoju podstaw teoretycznych społeczeństwa informacyjnego oraz coraz bardziej widocznej rewolucji komunikacyjnej w USA, było rozpoczęcie „publicznej dyskusji nad wykorzystaniem najnowszej technologii dla dobra społecznego. Jej moderatorem oraz inicjatorem był rząd Stanów Zjednoczonych, który w latach 70. XX wieku rozpoczął prace legislacyjne i organizacyjne celem upowszechnienia idei społeczeństwa informacyjnego.”[6] Skutkiem tej dyskusji było opublikowanie w 1979 roku przez Narodową Akademię Nauki USA raportu prezentującego kierunki zmian wynikające z rozwoju techniki cyfrowej. Administracja przygotowała zmiany w systemie prawnym i podatkowym, a następnie ograniczyła interwencję publiczną w budowę społeczeństwa informacyjnego. Za dalszy jego rozwój odpowiadają biznes i nauka. Dopiero w 1993 roku administracja prezydenta Clintona ogłosiła strategię National Information Infrastructure, która zakładała budowę narodowej infrastruktury sieci teleinformatycznych (infostrad) oraz powszechny, komercyjny dostęp do ICT.[7] W efekcie tych działań w 2006 roku na 100 firm dysponujących największym kapitałem ponad 50% działała w obszarze telekomunikacji oraz informatyki.[8] Działania kolejnych rządów potwierdzały zasadę traktowania budowy społeczeństwa informacyjnego w USA jako motoru rozwoju i źródła beneficjów gospodarczych oraz działania umacniające przywództwo technologiczne w świecie zachodnim. Potwierdza to światowy rynek ICT – Microsoft, IBM, Apple, HP, Oracle, Google czy ostatnio tak popularny Facebook, to amerykańskie firmy, a jednocześnie światowi liderzy rynku.
Inną drogą potoczyła się historia budowy społeczeństwa informacyjnego w Japonii. Po kluczowych dla pojęcia społeczeństwa informacyjnego pracach Tadao Umesao oraz Yoneji Masudy w 1972 roku japońska komisja rządowa opracowała plan budowy społeczeństwa informacyjnego w Japonii do roku 2000. Ten „narodowy cel na rok 2000 wskazywał zarówno na historyczne jak i wybiegające w przyszłość fazy dochodzenia do japońskiego społeczeństwa informacyjnego”.[9] Podstawowe założenia „Planu Masudy” obrazuje poniższa tabela:
| Okres I 1945-1950 | Okres II 1950-1970 | Okres III 1970-1980 | Okres IV 1980-2000 | |
| Komputeryzacja wielkiej nauki | Komputeryzacja zarządzania | Komputeryzacja informacji społecznej | Komputeryzacja działań jednostkowych | |
| CEL | Obrona, rozwój, badania kosmosu | Produkt narodowy brutto | Dobrobyt, opieka społeczna | Zadowolenie |
| Skala wartościowania | Prestiż narodowy | Wzrost gospodarczy | Dobrobyt społeczny | Rozwój osobowości |
| Podmiot | Kraj | Przedsiębiorstwo | Ludność | Osoba prywatna |
| Przedmiot | Przyroda | Organizacja | Społeczeństwo | Jednostka ludzka |
| Nauka podstawowa | Nauki przyrodnicze | Nauki o zarządzaniu | Nauki społeczne | Nauki o zachowaniu jednostki |
| Wzorzec informacyjny | Osiąganie celu | Wydajność | Rozwiązywanie problemów | Twórczość intelektualna |
Tab. 2 – Plan Masudy – źródło: Goban-Klas T, Sienkiewicz P.: Społeczeństwo informacyjne: szanse, zagrożenia, wyzwania, Wydawnictwo Fundacji Postępu Telekomunikacji, Kraków 1999, s. 35
Równocześnie bezpośrednim następstwem teorii Tadao Umesamo było rozpoczęcie budowy miasta Tsukuba mającego być centrum badawczym Japonii.[10] W związku z restrykcjami nałożonymi po II wojnie światowej Japonia nie posiadała tradycyjnie rozumianej armii, nie brała więc bezpośredniego udziału w zimnowojennym wyścigu zbrojeń. Pozwoliło to stworzyć plan „pozytywny”, nastawiony na wzrost społeczny realizowany za pośrednictwem wzrostu gospodarczego. „Zintensyfikowane działania rządu, stawiające sobie za cel stworzenie w Japonii pierwszego społeczeństwa informacyjnego na świecie, firm prywatnych oraz optymizm i zaangażowanie społeczeństwa zaowocowały przyspieszeniem realizacji przyjętej strategii. Nie bez znaczenia był też – wynikający z kultury japońskiej – element edukacyjny. Położenie nacisku (w II, III i IV fazie rozwoju) na podnoszenie świadomości społecznej w zakresie zasad i celów funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego przyniosło spektakularny i równocześnie zamierzony rezultat.”[11]
Historia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Europie, rozumianej jako Unia Europejska, jest zdecydowanie krótsza niż w USA i Japonii. Aktywne działania na rzecz budowy społeczeństwa informacyjnego były wynikiem próby zmniejszenia przewagi konkurencyjnej Stanów Zjednoczonych i Japonii w globalnej gospodarce. Wprawdzie w 1978 roku Simon Nora i Alain Minc przedstawili prezydentowi Francji, po wizycie w Japonii, koncepcję budowy społeczeństwa informacyjnego,[12] jednak powszechnie za pierwszy istotny krok zjednoczonej Europy w tej dziedzinie uznaje się tzw. Raport Bangemanna (Europe and the global information society, Recommendations of the Bangemann Group to the European Council, Bruksela 1994, tytuł polski: Europa i społeczeństwo globalnej informacji. Zalecenia dla Rady Europejskiej).
Raport Bangemanna
Raport ten miał „zachęcić Unię Europejską, aby zawierzyła mechanizmom rynkowym jako mocy napędowej przenoszącej nas w wiek informacji. Oznacza to, że na szczeblu europejskim oraz w krajach członkowskich musza być poczynione działania w celu usunięcia zakorzenionych postaw, które umieszczają Europę w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej:
- oznacza to popieranie myślenia w kategoriach przedsiębiorczości, aby umożliwić pojawienie się nowych dynamicznych sektorów gospodarki
- oznacza to utworzenie wspólnego podejścia do przepisów, aby wprowadzić konkurencyjny ogólnoeuropejski rynek usług informacji
- NIE OZNACZA to większej sumy pieniędzy publicznych, pomocy finansowej, subsydiów, kapitalizmu państwowego (dirigisme), lub protekcjonizmu.
Oprócz konkretnych zaleceń, Grupa proponuje Plan Działania na bazie konkretnych inicjatyw partnerstwa pomiędzy prywatnymi i publicznymi sektorami gospodarki, aby przenieść Europę do społeczeństwa informacji.”[13] Twórcy Raportu Bangemmana przygotowali zalecenia dla programu działań Unii Europejskiej w zakresie budowy społeczeństwa informacyjnego biorąc pod uwagę, że „pierwsze kraje, które wkroczą do społeczeństwa informacji uzyskają największe korzyści. One to ustala porządek rzeczy dla wszystkich, którzy pójdą w ich ślady. Dla kontrastu kraje, które odkładają decyzje lub preferują rozwiązania częściowe, mogą doświadczyć katastrofalnego spadku inwestycji i zmniejszenia liczby miejsc pracy. Znając jej historię, możemy być pewni, że Europa skorzysta z nadarzającej się okazji. Utworzy ona społeczeństwo informacji. Jedynym pytaniem pozostaje, czy będzie to strategiczny twór dla całej Unii, czy bardziej podzielony i o wiele mniej efektywny zbiór indywidualnych inicjatyw krajów członkowskich z konsekwencjami we wszystkich obszarach polityki, od pojedynczego rynku do połączenia wielu.”[14]Oceniając z perspektywy czasu Plan Działania zawarty w raporcie, stał się on podstawą do przygotowania i wdrażania średnio i długookresowych strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz kryterium logicznym podziału środków na budowę społeczeństwa informacyjnego w kolejnych okresach programowania. Warto więc przytoczyć rekomendacje zespołu w całości:
„Plan Działania – podsumowanie zaleceń
Państwa członkowskie powinny przyspieszyć tempo zachodzących procesów liberalizacji sektora telekomunikacji poprzez:
- otworzenie dla konkurencji infrastruktur i usług, które ciągle znajdują się w obszarze monopolu usuniecie niekomercyjnych politycznych obciążeń i ograniczeń budżetowych nałożonych na firmy telekomunikacyjne
- sporządzenie przejrzystych harmonogramów oraz ustalenie dat ukończenia wdrożenia praktycznych posunięć, zmierzających do realizacji celów.
Organ władzy powinien być stworzony na szczeblu europejskim, którego zasady działania będą wymagały pilnej uwagi.
Wzajemne połączenia i współpraca operacyjna
Wzajemne połączenie sieci i kompatybilne działanie usług i aplikacji powinny być głównymi celami Unii Europejskiej: proces normalizacji powinien być przejrzany w celu jego przyspieszenia i zwiększenia wrażliwości na rynek.
Taryfy
Jako sprawa pilna, międzynarodowe taryfy długodystansowe i linii leasingowych powinny być obniżone, aby pokrywały się z taryfami stosowanymi w innych zaawansowanych regionach przemysłowych. Zmiany te powinny być połączone z uczciwym podziałem zobowiązań publicznych wśród firm telekomunikacyjnych.
Masa krytyczna
Świadomość społeczna powinna być popierana. Szczególna uwaga powinny być otoczone sektor małych i średniej wielkości przedsiębiorstw, publicznych administracji i młodszego pokolenia.
Wymiary ogólnoświatowe
Otwartość rynku europejskiego powinna znaleźć swego odpowiednika na rynkach i w sieciach innych regionów świata. Jest sprawa najwyższej wagi dla Europy, aby odpowiednie kroki były poczynione dla zagwarantowania równego dostępu.
Społeczeństwo informacji jest tworem globalnym.
Działanie Unii powinno mieć na celu wprowadzenie wspólnej i uzgodnionej ramowej struktury regulującej dla ochrony praw własności intelektualnej, prywatności i bezpieczeństwa informacji w Europie, ewentualnie międzynarodowo.
Prawa własności intelektualnej (IPR)
Ochrona własności intelektualnej musi odpowiadać nowym wyzwaniom upowszechnienia ogólnoświatowego i multimediów oraz musi w dalszym ciągu posiadać wysoki priorytet zarówno na poziomie europejskim jak międzynarodowym.
Prywatność
Bez bezpieczeństwa prawnego w całej Unii, brak zaufania konsumentów z pewnością podminuje szybki rozwój społeczeństwa informacji. Ze względu na wagę i drażliwość zagadnienia prywatności, wymagana jest szybka decyzja państw członkowskich w sprawie proponowanej Dyrektywy Komisji ustalającej ogólne zasady ochrony danych.
Zabezpieczenie elektroniczne, zabezpieczenie prawne I bezpieczeństwo
Prace nad zabezpieczeniami elektronicznymi i prawnymi oraz bezpieczeństwem w Europie powinny być przyspieszone.
Własność środków przekazu
Pilnie uwaga powinna być zwrócona na kwestie tego, w jaki sposób możemy uniknąć rozbieżnej legislacji narodowej na temat własności środków przekazu podminowującej rynek wewnętrzny. Musza się pojawić skuteczne zarządzenia ochrony pluralizmu i konkurencji.
Współzawodnictwo
Współzawodnictwo jest kluczowym elementem strategii europejskiej. Zastosowanie zasad konkurencji powinno odzwierciedlać rzeczywistość wyłaniających się nowych rynków światowych oraz szybkość zmian w środowisku.
Elementy budowy (społeczeństwa informacyjnego – przyp. PN)
Sieci
Priorytet powinien być udzielony rozszerzeniu dostępności EURO-ISDN zgodnie z bieżącymi propozycjami Komisji oraz obniżeniu taryf, aby pobudzać rynek. Rada powinna popierać wdrożenie europejskiej infrastruktury szerokopasmowej (European Broadband Infrastructure) i zapewnić jej wzajemne połączenie z całą telekomunikacją europejską, telewizją kablową i sieciami satelitarnymi.
Europejski Komitet Sterujący Szerokiego Pasma składający się ze wszystkich stosownych uczestników powinien być stworzony w celu opracowania wspólnej wizji oraz śledzenia i ułatwiania realizacji ogólnej koncepcji poprzez demonstracje, wybór i definicje norm.
W sprawie komunikacji ruchomej i satelitarnej:
- taryfy dla komunikacji ruchomej powinny być obniżone
- GSM powinien być promowany w Europie i międzynarodowo
- powinna być wprowadzona regulacyjna ramowa struktura dla komunikacji satelitarnej
- europejski przemysł satelitarny powinien być zachęcany do opracowania wspólnych priorytetowych projektów oraz do aktywnego uczestnictwa w rozwoju systemów ogólnoświatowych
Podstawowe usługi
Powinno być promowane, przez pilne i skoncentrowane działanie, dostarczenie i szerokie użycie ogólnoeuropejskich podstawowych usług, włączając pocztę elektroniczna, transfer plików i usługi wideo, zarówno na szczeblu europejskim jak i państw członkowskich.
Komisja powinna zainicjować utworzenie „Europejskiego forum podstawowych usług”
(„European Basic Services Forum”), aby przyspieszyć dostępność zunifikowanych norm podstawowych usług.
Zastosowania
Inicjatywy w domenie zastosowań są najbardziej skutecznym sposobem traktowania wolnego wzrostu popytu i podaży. Posiadają one funkcje demonstracji, która pomaga promować ich użytek. Grupa zidentyfikowała następujące inicjatywy:
- Telepraca
- Sieci uniwersyteckie i badawcze
- Usługi telematyczne dla małych i średniej wielkości przedsiębiorstw
- Kontrola ruchu powietrznego
- Sieci opieki zdrowotnej
- Elektroniczne przetargi
- Ogólnoeuropejska siec administracji publicznej
- Miejskie autostrady informacji.
Finansowanie
Tworzenie społeczeństwa informacji powinno być powierzone sektorowi prywatnemu i siłom rynkowym. Istniejące fundusze publiczne powinny być skierowane konkretnie na wymagania społeczeństwa informacji. Na szczeblu Unii może wymagać to zmiany ukierunkowania obecnego przydzielenia funduszów pod kategoriami takimi jak Czwarty program ramowy dla badań i rozwoju oraz Fundusze strukturalne.”[15]
Kolejnym, kluczowym z punktu widzenia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Europie, dokumentem była przyjęta przez Radę Europy w marcu 2000 roku Strategia Lizbońska – droga do sukcesu zjednoczonej Europy.[16] Celem strategicznym Strategii Lizbońskiej było osiągnięcie przez gospodarkę Unii Europejskiej do 2010 roku pozycji najbardziej konkurencyjnej gospodarki świata. Zdaniem Rady Europy, która przyjęła Strategię Lizbońską, w osiągnięciu tego celu jednym z kluczowych działań jest budowa społeczeństwa informacyjnego: „w opinii Rady społeczeństwo informacyjne stwarza ogromny potencjał, który może być pomocny w ograniczeniu marginalizacji społecznej, zarówno poprzez stworzenie warunków ekonomicznych (szybszy wzrost gospodarczy, zwiększenie zatrudnienia) jak i poprzez tworzenie nowych możliwości uczestnictwa w rozwoju gospodarczym.”[17] Priorytety Strategii Lizbońskiej z zakresu społeczeństwa informacyjnego znalazły swoje rozwinięcie w planach działania (action plans). Pierwszym z nich był e-Europe 2002 – Społeczeństwo informacyjne dla wszystkich.[18] Skupił się on na zwiększeniu dostępności do Internetu obywateli z jak największego obszaru UE, obniżeniu cen na rynku usług telekomunikacyjnych oraz zwiększeniu wykorzystania sieci przez środowiska naukowe Europy, które pozwoliłoby na dzielenie się i wymianę danych w krótszym czasie.
Niestety już w 2005 roku uznano, że tempo wdrażania Strategii Lizbońskiej jest niewystarczające. Przede wszystkim wskazano jako niedostateczne nakłady na badania i rozwój, wysoką stopę bezrobocia, niską konkurencyjność, niską liberalizacje prawa. Posłużyło to do odnowienia strategii poprzez redefinicję celów. Efektem redefinicji celów Strategii Lizbońskiej było przyjęcie pakietu Zintegrowanych Wytycznych na rzecz wzrostu i zatrudnienia na lata 2005 – 2008. W wyniku czego zwiększono odpowiedzialność państw członkowskich, które musiały przygotować krajowe programy reform uwzględniające nowe założenia Strategii. Podstawowym zadaniem tego dokumentu było przyspieszenie rozwoju gospodarczego krajów obszaru Unii Europejskiej poprzez:
- Stworzenie gospodarki opartej na wiedzy,
- Wzrost konkurencyjności gospodarki
- Zapewnienie spójności społecznej oraz dbałość o zrównoważony rozwój i ekologię[19]
W efekcie wdrożono kolejny action plan e-Europe 2005, który koncentrował się na: możliwościach jakie daje wykorzystanie sieci telekomunikacyjnych przez sektor publiczny (e-public), intensywnej rozbudowie sieci teleinformatycznych w celu przeciwdziałaniu wykluczeniu cyfrowemu (e-inclusion) oraz propagowaniu szeroko rozumianych e-usług. [20] Tempo wdrażania odnowionej Strategii Lizbońskiej w zakresie społeczeństwa informacyjnego wciąż pozostawiał wiele do życzenia. Kolejną próbą zdynamizowania tego procesu była strategia sektorowa i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia. „Inicjując partnerstwo na rzecz wzrostu i zatrudnienia, będące nowym początkiem strategii lizbońskiej, wiosenny szczyt Rady Europejskiej w 2005 r. określił wiedzę i innowacje jako motory zrównoważonego wzrostu oraz stwierdził, że konieczne jest zbudowanie w pełni integracyjnego społeczeństwa informacyjnego na fundamencie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) stosowanych szeroko w usługach publicznych, małych i średnich przedsiębiorstwach oraz gospodarstwach domowych.”[21] Komisja Wspólnot Europejskich określiła średniookresowe priorytety rozwojowe w zakresie budowy społeczeństwa informacyjnego, po raz pierwszy łącząc je w jednym dokumencie z rozwojem mediów audiowizualnych „na podstawie kompleksowej analizy wyzwań stojących przed społeczeństwem informacyjnym, a także na podstawie obszernych konsultacji z zainteresowanymi stronami w sprawie poprzednich inicjatyw i instrumentów, Komisja proponuje następujące trzy priorytety europejskiej polityki w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów:
- ukończenie jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej wspierającej otwarty i konkurencyjny rynek wewnętrzny w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów;
- wzmocnienie innowacji i inwestycji w badaniach nad ICT, mające na celu wspieranie wzrostu oraz tworzenie nowych i lepszych miejsc pracy;
- stworzenie integracyjnego europejskiego społeczeństwa informacyjnego, które przyczyni się do wzrostu i powstawania nowych miejsc pracy w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju, stawiając na pierwszym miejscu lepszy poziom usług publicznych i jakość życia.”[22] Jednocześnie rozpoczęto prace nad strategią długookresową. W dokumencie Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu[23] zmienił się status społeczeństwa informacyjnego. Autorzy po raz pierwszy wyraźnie zaznaczyli, że budowa społeczeństwa informacyjnego w Europie nie jest samoistnym celem, tylko jednym z narzędzi, które pozwoli na osiągnięcie 5 głównych celów dla UE w 2020 r.:
„1. Zatrudnienie
- 75 proc. osób w wieku 20-64 lat powinno mieć pracę
- Badania i rozwój
- na inwestycje w badania i rozwój powinniśmy przeznaczać 3 proc. PKB Unii
- Zmiany klimatu i energia
- należy ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. (lub nawet o 30 proc., jeśli warunki będą sprzyjające)
- 20 proc. energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych
- efektywność energetyczna powinna wzrosnąć o 20 proc.
- Edukacja
- odsetek młodych ludzi przedwcześnie porzucających naukę nie powinien przekraczać 10 proc.
- co najmniej 40 proc. osób w wieku 30-34 powinno mieć wykształcenie wyższe
- Ubóstwo i wykluczenie społeczne
- zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o co najmniej 20 mln.”[24]
19 maja 2010 roku Komisja Europejska ogłosiła, jako pierwszą z inicjatyw strategii Europa 2020, Europejską Agendę Cyfrową.[25] Agenda, podobnie jak poprzedzająca ją inicjatywa i2010, jest dokumentem strategicznym i zawiera około 100 działań o charakterze legislacyjnym i pozalegislacyjnym w obszarze społeczeństwa informacyjnego.
Obecnie budowa społeczeństwa informacyjnego jest w świadomości administracji Unii Europejskiej jednym z kluczowych obszarów działań. Dostrzegane są obszary problemowe (starzejące się społeczeństwo, wykluczenie cyfrowe, zmiany klimatyczne, rozwój sektora B+R, utrata konkurencyjności przez gospodarkę europejską na globalnym rynku i inne), których bez budowy społeczeństwa informacyjnego będą bardzo trudne do rozwiązania.
Paweł A. Nowak
BIBLIOGRAFIA
[1] Nowina Konopka M.: Istota i rozwój społeczeństwa informacyjnego, w: Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L. W.: Społeczeństwo informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s. 19
[2] Tadeusiewicz R.: O potrzebie naukowej refleksji nad rozwojem społeczeństwa informacyjnego, w: red. Haber L. H.: Mikrospołeczność informacyjna na przykładzie miasteczka internetowego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, wyd. Uczelniane Wyd. Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2001, s. 16-18
[3] Za: http://www.ll.mit.edu/about/History/SAGEairdefensesystem.html (30.08.2012)
[4] Nowina Konopka M.: Istota i rozwój społeczeństwa informacyjnego, w: Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L. W.: Społeczeństwo informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s. 21
[5] Doktorowicz K.: Europejski model społeczeństwa informacyjnego. Polityczna strategia Unii Europejskiej w kontekście globalnych problemów wieku informacji, wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2005, s. 61
[6] Nowina Konopka M.: Istota i rozwój społeczeństwa informacyjnego, w: Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L. W.: Społeczeństwo informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s. 20
[7] Por. Doktorowicz K.: Koncepcja społeczeństwa informacyjnego w polityce Unii Europejskiej, wyd. Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków 2000
[8] http://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune500/performers/industries/return_on_revenues/index.html
[9] Mattelart A., Społeczeństwo informacji. Wprowadzenie, wyd. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2004, s. 81
[10] Goban-Klass T.: Społeczeństwo informacyjne i jego teoretycy, w: red. Lubacz J.: W drodze do społeczeństwa informacyjnego, Warszawa 1999, s. 29
[11] Nowina Konopka M.: Istota i rozwój społeczeństwa informacyjnego, w: Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L. W.: Społeczeństwo informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s. 21
[12] Goban-Klas T.: Społeczeństwo masowe, informacyjne, sieciowe czy medialne? W: Ethos nr 1-2 (69-70) 2005
[13] http://ec.europa.eu/archives/ISPO/infosoc/backg/bangeman.html (01.09.2012)
[14] http://ec.europa.eu/archives/ISPO/infosoc/backg/bangeman.html (01.09.2012)
[15] http://ec.europa.eu/archives/ISPO/infosoc/backg/bangeman.html (01.09.2012)
[16] Wersja elektroniczna: http://www.opi.org.pl/pl/wytyczne-i-dokumenty/dokumenty-strategiczne/(03.09.2012)
[17] Ibidem s. 11-12
[18] http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/2002/documents/archiv_eEurope2002/actionplan_en.pdf
[19] Zintegrowane Wytyczne na rzecz wzrostu i zatrudnienia na lata 2005–2008, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (Dz.U.L. 2005 z 6.08.2005)
[20] http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/2005/index_en.htm
[21] http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2005:0229:FIN:PL:PDF
[22] ibidem
[23] http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm
[24] http://ec.europa.eu/europe2020/europe-2020-in-a-nutshell/targets/index_pl.htm
[25] http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0245:FIN:PL:PDF